对dharma一词的讲解，在视频25分处。
在佛教中，“法dharma”是一个高频词，几乎随处可见。但它同时也是一个多义词，佛经中提到的这些“法”，它们的含义各有不同。
有“千部论主”之称的世亲论师曾写过一部《释轨论》（Vyākhyāyukti，无汉译，只存藏译），其中主要讲解了“如何对经论进行注释”的道理。在这部论中，世亲论师总结佛经中出现的“法”字，指出其大致上有十种含义：
法谓所知、道、涅槃及意境、
福、此生、至教、当有、轨则、俗。
第1种，是“所知（jñeya）”的意思，也就是指一切存在。比如佛经中说的“诸法”“一切法”“有为法”“无为法”，这些都是“所知”的意思。
第2种，是“道（mārga）”的意思，也就是修行应具备的智慧及其相应的戒与定。比如佛经中说“邪见非法，正见是法”。
第3种，是“涅槃（nirvāṇa）”的意思，比如三宝中的“法宝”，其本质就是涅槃，所以佛经中说“归依法”的时候，是指归依涅槃。
第4种，是“意境（manogocara）”的意思，也就是意识的对境，比如十二处中的“法处”，十八界中的“法界”，都是意识的对境。
第5种，是“福（puṇya）”的意思，也就是福德，比如佛经中将“布施、供灯、散花、涂香”这些积福的行为称为“行法”。
第6种，是“此生（jamna）”的意思，指的是“今生”“此世”，比如佛经中说“现法涅槃”，是说这一世就能证得涅槃。
第7种，是“至教（pravacana）”的意思，也就是佛的三藏十二部教法。
第8种，是“当有（bhāvin）”的意思，也就是“将来”，如佛经中说“生法”“老法”，是说将来会生、将来会老。
第9种，是“轨则（niyama）”的意思，也就是该做什么、不该做什么，如佛经中说“比丘四法”（粪扫衣、常乞食、树下坐、陈弃药）。
第10种，是“习俗（vyavahāra）”的意思，如境法（某个国家的习俗）、族法（某个家族的家规）。
由此，根据世亲论师的说法，我们再看到佛经中各种带“法”的词的时候，就能很清楚地分辨出它们到底说的是什么意思了：
“诸法不自生”（《中论》），这里的法，指的是“所知”“一切法”“一切存在”。
“佛正法有二”（《俱舍》），这里的法，指的是教法（三藏，第7种含义）和证法（道·第2种、涅槃·第3种）。我们平时所说的“佛法”，就是包含“教法”与“证法”这两种。
“法界”有两种，一种指十八界中的“法界”，如：
“四余名行蕴，如是受等三，
及无表无为，名法处法界。”（《俱舍》）
另一种法界，指的是诸法的自性，即“法性”“空性”，如：
“法界无差别，种姓不应异，”（《现观庄严论》）
所以第一种“法界”，对应的是上文第4种含义；
第二种“法界”，对应的是上文第1种含义。
学习佛法切记盲修瞎练、不着边际，而应该按照闻、思、修的顺序次第修学。而“闻”的基础，就是要将佛教经论中的种种法相概念搞清楚，而要把概念搞清楚，第一步首先是要了解词义。否则学了多年佛、听了多年法，却连佛教最基本的概念都不清楚，其不可惜？
————
附录·《释论论》相关段落原文及相应汉译佛经（翻译：云丹法师）
ཆོས་ནི་ཤེས་བྱ་ལམ་དང་ནི། །
མྱ་ངན་འདས་དང་ཡིད་ཀྱི་ཡུལ། །
བསོད་ནམས་ཚེ་དང་གསུང་རབ་དང༌། །
འབྱུང་འགྱུར་ངེས་དང་ཆོས་ལུགས་ལའོ། །
法谓所知、道、涅槃及意境、
福、此生、至教、当有、轨则、俗。
ཆོས་ཀྱི་སྒྲ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་ནི་ཆོས་གང་ལ་ལ་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་སམ་དེ་རྣམས་ཀྱི་མཆོག་ནི་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ཡིན་པར་བཤད་དོ་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
词“法”之中，[1.训“所知(jñeya ཤེས་བྱ་)”者，]如云：“若所有法，有为，无为，此等最胜是为离欲。”
《雜阿含經》卷31：「譬如所有諸法，有為、無為，離貪欲為第一。」(CBETA, T02, no. 99, p. 222, c4-5)
ལམ་ལ་ནི་དགེ་སློང་དག་ལོག་པའི་ལྟ་བ་ནི་ཆོས་མ་ཡིན་ལ་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ནི་ཆོས་ཡིན་ནོ་ཞེས་རྒྱས་པར་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
2.训“道(mārga ལམ་)”者，如云：“苾刍！邪见非法，正见是法。”
《雜阿含經》卷28：「爾時，世尊告諸比丘：「有非法、是法。諦聽，善思，當為汝說。何等為非法、是法？謂邪見非法、正見是法，乃至邪定非法、正定是法。」(CBETA, T02, no. 99, p. 202, c4-6)
མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་ནི་ཆོས་ལ་སྐྱབས་སུ་སོང་བ་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
3.训“涅槃(nirvāṇa མྱ་ངན་འདས་)”者，如云：“归依法。”
《長阿含經》卷3：「我今歸依佛！歸依法！歸依僧！唯願如來聽我於正法中為優婆塞，自今已後，盡壽不殺、不盜、不婬、不欺、不飲酒，唯願世尊聽我於正法中為優婆塞。」(CBETA 2019.Q4, T01, no. 1, p. 19b20-23)
ཡིད་ཀྱི་ཡུལ་ལ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུ་སྟེ། དེ་ནི་ཡིད་ཁོ་ནའི་ཡུལ་ཡིན་ཞིང་ཡུལ་ཁོ་ན་ཡིན་གྱི་རྟེན་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །
4.训“意境(manogocara ཡིད་ཀྱི་ཡུལ)”者，如云“法处”。此唯意之境，故唯是境，而非所依。
《中阿含經》卷21：「阿難！我本為汝說六外處，色處，聲、香、味、觸、法處。」(CBETA 2019.Q4, T01, no. 26, p. 562b16-17)
བསོད་ནམས་ལ་ནི་བཙུན་མོའི་འཁོར་དང་གཞོན་ནུ་མ་རྣམས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་ཆོས་སྤྱོད་ཅེས་རྒྱས་པར་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
5.训“福(puṇya བསོད་ནམས་)”者，如云：“共后妃、婇女行法。”如是广说。
《中阿含經》卷15〈1 王相應品〉：「汝當觀法如法，行法如法，當為太子、后妃、婇女，及諸臣民、沙門、梵志，乃至蜫蟲奉持法齋，月八日、十四日、十五日修行布施，施諸窮乏沙門、梵志、貧窮、孤獨、遠來乞者，以飲食、衣被、車乘、華鬘、散華、塗香、屋舍、床褥、氍[毯-炎+數]、綩綖、給使、明燈。」(CBETA, T01, no. 26, p. 521, a2-8)
ཚེ་འདི་ལ་ནི་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་དང༌། བྱིས་པ་ནི་མཐོང་བའི་ཆོས་གཅེས་པར་འཛིན་པ་ཡིན་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
6.训“[此]生(janman ཚེ་)”者，如云“现法涅槃[1]”、“愚夫爱重现法”。
《長阿含經》卷4：「於是，須跋即於其夜，出家受戒，淨修梵行，於現法中，自身作證：生死已盡，梵行已立，所作已辦，得如實智，更不受有。」(CBETA 2019.Q4, T01, no. 1, p. 25b22-24)
གསུང་རབ་ལ་ནི་འདི་ལ་དགེ་སློང་ཆོས་ཤེས་པ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། མདོའི་སྡེ་དང༌། དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ་དང་ཞེས་རྒྱ་ཆེར་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ།།
7.训“至教(pravacana གསུང་རབ་)”者，如云：“于此苾刍知法者，谓契经、应颂……”如是广说。
《雜阿含經》卷41：「佛告二比丘：「汝等持我所說修多羅、祇夜、受記、伽陀、優陀那、尼陀那、阿波陀那、伊帝[12]目多伽、闍多伽、毘富羅、阿浮多達摩、優波提舍等法，而共諍論，各言：『汝來試共論議，誰多誰勝』耶？」」(CBETA, T02, no. 99, p. 300, c5-9)
འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་ལ་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྫས་རྣམས་ནི་དེའི་ཆོས་སོ་ཞེས་འབྱུང་བ་དང༌། དེ་ལྟར་འདི་ལྟ་སྟེ། ལུས་འདི་ནི་རྒ་བའི་ཆོས་ཡིན་ནོ་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
8.训“当有(bhāvin འབྱུང་འགྱུར་)”者，如云：“诸行之事有此法。”“如是此身具有老法。”
《中阿含經》卷7：「諸賢！說所求不得苦者，此說何因？諸賢！謂眾生生法，不離生法，欲得令我而不生者，此實不可以欲而得，老法、死法、愁憂慼法，不離憂慼法，欲得令我不憂慼者，此亦不可以欲而得。」(CBETA 2019.Q4, T01, no. 26, p. 468b4-8)
ངེས་པ་ལ་ནི་དགེ་སློང་གི་ཆོས་བཞི་རྣམས་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུ་དང༌། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་དག་སྲོག་གཅོད་པ་ནི་[36b2]ཆོས་མ་ཡིན་ལ་སྲོག་གཅོད་པ་སྤངས་པ་ནི་ཆོས་ཡིན་ནོ་ཞེས་རྒྱ་ཆེར་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
9.训“轨则(niyama ངེས་པ་)”者，如云“苾刍四法”，又如“诸苾刍！杀生非法，舍杀生是法”如是广说。
《雜阿含經》卷37：「爾時，世尊告諸比丘：「有非法，有正法。諦聽，善思，當為汝說。何等為非法？謂殺生，乃至邪見，是名非法。何等正法？謂不殺生，乃至正見，是名正法。」」(CBETA, T02, no. 99, p. 275, c17-20)
ཆོས་ལུགས་ལ་ནི་ཡུལ་ཆོས་དང་རིགས་ཆོས་ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
10.训“俗(vyavahāra ཆོས་ལུགས་)”者，如云“境法”、“族法”。
Commentaires